+30 210 68 03 130
info@genlab.gr
Η Παγκόσμια Ημέρα Alzheimer, τιμάται κάθε χρόνο στις 21 Σεπτεμβρίου και στοχεύει στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και στην καταπολέμηση του στίγματος που περιβάλλει τη νόσο του Alzheimer και άλλες μορφές άνοιας. Καθώς περισσότεροι από 50 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν με άνοια και εκατομμύρια άλλοι διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο, είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε την εξέλιξη της νόσου και τις αλλαγές που πυροδοτεί στην καθημερινότητα των ασθενών και να συμβάλλουμε όλοι μαζί στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής δεν υπάρχει θεραπεία για το Alzheimer, και η φαρμακευτική αγωγή που δίνεται στους ασθενείς στοχεύει στην επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου.
Δεδομένου ότι οι εκτιμήσεις των ειδικών στοιχειοθετούν την εικόνα ενός ζοφερού μέλλοντος, κάνοντας λόγο για μια «πανδημία άνοιας», η έγκαιρη ανίχνευση των ανθρώπων που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν Alzheimer, κρίνεται ζωτικής σημασίας στο πλαίσιο μιας στρατηγικής αποτελεσματικής διαχείρισης της νόσου. Απευθυνθήκαμε στην ομάδα ειδικών του Genesis Genoma Lab και συγκεκριμένα στον Δρ. Λέανδρο Λάζαρο, Μοριακό Γενετιστή – Κλινικό Εμβρυολόγο, προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τη γενετική βάση της νόσου του Alzheimer, αλλά και να ενημερωθούμε για τις εξετάσεις γενετικού ελέγχου που συστήνονται σε άτομα με οικογενή μορφή της νόσου.
Τα τελευταία επιστημονικά στοιχεία κάνουν λόγο για πανδημία «άνοιας» μέχρι το 2050, καθώς ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν με άνοια παγκοσμίως θα ξεπεράσει τα 130 εκατομμύρια. Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα της νόσου;
Η νόσος του Alzheimer (AD) είναι η πιο κοινή μορφή άνοιας. Προκαλείται από την εναπόθεση στον εγκέφαλο δύο παθολογικών πρωτεϊνών, του β-αμυλοειδούς και της πρωτεΐνης «τ» που οδηγεί σε δυσλειτουργία και εν συνεχεία θάνατο των νευρικών κυττάρων. Η νόσος Alzheimer, χαρακτηρίζεται ως «νόσος της τρίτης ηλικίας», καθώς εμφανίζεται συνήθως μετά τα 65 έτη, ως σποραδική νόσος όψιμης έναρξης. Σπανιότερα, μπορεί εμφανιστεί και σε άτομα κάτω των 65 ετών, ως οικογενής νόσος πρώιμης έναρξης.
Το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι η έκπτωση των νοητικών λειτουργιών που περιλαμβάνει διαταραχές της πρόσφατης μνήμης, της κρίσης και δυσκολίες στην κατανόηση και έκφραση του λόγου. Στην αρχή τα συμπτώματα περνούν απαρατήρητα τόσο από τον ίδιο τον ασθενή, όσο και από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του, καθώς όμως, η νόσος εξελίσσεται επηρεάζονται σταδιακά διάφορες δραστηριότητες της καθημερινότητας (οδήγηση, κοινωνική ζωή, οικονομική διαχείριση).
Στα τελικά στάδια της νόσου, ο ασθενής είναι πλήρως εξαρτώμενος από τους φροντιστές του, καθώς έχει σημειωθεί σημαντική έκπτωση των νοητικών του λειτουργιών, με αποτέλεσμα την αδυναμία επιτέλεσης βασικών λειτουργιών. Παράλληλα, δεν είναι σπάνιο καθώς η νόσος προχωρά, οι ασθενείς να εμφανίζουν συναισθηματικές και συμπεριφορικές διαταραχές, όπως επιθετικότητα, απάθεια, υπερκινητικότητα και διαταραχές ύπνου και όρεξης.
Τι γνωρίζουμε για το γενετικό υπόβαθρο της νόσου;
Η νόσος του Alzheimer (AD) είναι μια πολυπαραγοντική νόσος και η γενετική της βάση δεν είναι ακόμη πλήρως καθορισμένη. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το Alzheimer πυροδοτείται από ένα συνδυασμό γενετικών παραγόντων, περιβαλλοντικών παραγόντων, αλλά και συνηθειών που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, που επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου. Σε λιγότερο από το 1% των περιπτώσεων, το Alzheimer προκαλείται από συγκεκριμένες γενετικές αλλαγές που σχεδόν εγγυώνται ότι ένα άτομο θα αναπτύξει τη νόσο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ασθένεια ξεκινά συνήθως στη μέση ηλικία.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι δεν έχει εντοπιστεί ακόμη κάποιο συγκεκριμένο γονίδιο ή συνδυασμός γονιδίων που να προκαλούν τη νόσο. Έχει όμως, αναγνωριστεί το γονίδιο της απολιποπρωτεΐνης (APOE), το οποίο αποτελεί τον ισχυρότερο γενετικό προδιαθεσικό παράγοντα για τη νόσο Alzheimer.
Το γονίδιο APOE έχει 3 αλλήλια, τα ε2, ε3 και ε4. Από αυτά, το αλλήλιο ε4 αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου. Ο κίνδυνος εμφάνισης είναι 2-3 φορές υψηλότερος σε άτομα με ένα APO ε4 αλλήλιο και 12 φορές υψηλότερος σε άτομα με δύο APO ε4 αλλήλια. Περίπου το 25% – 30% του πληθυσμού φέρει το αλλήλιο APOE ε4. Ωστόσο, πρέπει να τονίσουμε ότι όλοι όσοι είναι φορείς του APOE ε4 δεν σημαίνει αυτόματα ότι θα εμφανίσουν τη νόσο.
Τι είναι η οικογενής μορφή Alzheimer;
Περίπου 20% των ασθενών με Alzheimer εμφανίζουν την οικογενή μορφή της νόσου, παρατηρείται δηλαδή εμφάνιση Alzheimer σε περισσότερα άτομα της ίδιας οικογένειας σε διαδοχικές γενιές. Η οικογενής μορφή χωρίζεται σε όψιμης έναρξης (>60-65 ετών) και πρώιμης έναρξης (<60-65) νόσος του Alzheimer. Οι περισσότερες περιπτώσεις σχετίζονται με μεταλλάξεις σε ένα από τα τρία γονίδια που αναφέρονται στη συνέχεια και εμφανίζουν αυτοσωμικό επικρατή τρόπο κληρονόμησης, ενώ έχουν περιγραφεί και σπάνια περιστατικά σποραδικών μεταλλάξεων. Μεταλλάξεις σε αυτά τα γονίδια επηρεάζουν την παραγωγή του β-αμυλοειδούς και προκαλούν την καταστροφή των νευρώνων:
- Νόσος Alzheimer τύπου 1 (AD1)
Προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο ΑΡΡ (Amyloid Precursor Protein) και αφορά στο 10% -15% των περιπτώσεων της νόσου πρώιμης έναρξης.
- Νόσος Alzheimer τύπου 3 (AD3)
Προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο PSEN1 (Presenilin 1) και αφορά στο 30% -70% των περιπτώσεων της νόσου πρώιμης έναρξης.
- Νόσος Alzheimer τύπου 4 (AD4)
Προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο PSEN2 (Presenilin 2) και αφορά στο 5% περίπου των περιπτώσεων της νόσου πρώιμης έναρξης. Μεταλλάξεις σε αυτό το γονίδιο έχουν αναφερθεί και σε ασθενείς με νόσο Alzheimer όψιμης έναρξης.
Υπάρχουν εξειδικευμένες εξετάσεις που μπορούν να μας δώσουν μια εικόνα για τον κίνδυνο που διατρέχει κανείς να εκδηλώσει τη νόσο;
Στο εργαστήριο Genesis Genoma Lab διενεργείται ένας διευρυμένος γενετικός έλεγχος που περιλαμβάνει τα γονίδια PSEN1, PSEN2, APP και άλλα γονίδια που σχετίζονται με συναφείς κλινικούς φαινοτύπους. Συνολικά ελέγχονται πάνω από 30 γονίδια που συνδέονται με διαφορετικές μορφές της νόσου Alzheimer και της άνοιας πρώιμης έναρξης. Επίσης, πραγματοποιείται έλεγχος όλων των γονιδίων με εφαρμογή της τεχνικής αλληλούχισης επόμενης γενιάς (NGS).
Τέλος, στο πλαίσιο της ανάλυσης παρέχεται γενετική συμβουλευτική στον εξεταζόμενο και τα μέλη της οικογένειάς του από εξειδικευμένους κλινικούς γενετιστές.
Eυχαριστούμε θερμά για τις επιστημονικές πληροφορίες τον τον κ. Λέανδρο Λάζαρο, PhD, ο οποίος έχει ειδικευθεί στην Προγεννητική και Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση, στην Κλινική Εμβρυολογία, στην Ηλεκτρονική Μικροσκοπία, στην Κυτταρομετρία ροής, καθώς και σε όλες τις σύγχρονες μεθόδους Μοριακής Γενετικής.
Λίγα λόγια για Genesis Genoma Lab
Το εργαστήριο Genesis Genoma Lab στελεχώνεται από Γενετιστές και Βιολόγους με ολοκληρωμένη κλινική και εργαστηριακή εμπειρία στη διάγνωση, πρόληψη και αντιμετώπιση γενετικών νοσημάτων.
Ακολουθήστε το Eργαστήριο Genesis Genoma σε Facebook, Instagram και Linkedin.